Chiều ngày 15.12.2021, từ 16h15 đến 19h15 (theo giờ Việt Nam), Ủy ban Liên chính phủ Công ước 2003 của UNESCO về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể đã xem xét Hồ sơ và công bố Nghệ thuật Xòe Thái Việt Nam trở thành di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Nghệ thuật Xòe Thái Tây Bắc – Niềm tự hào của đồng bào người Thái
Sau nhiều mong đợi, loại hình nghệ thuật mang đậm bản sắc văn hóa của đồng bào Thái vùng Tây Bắc đã được ghi danh vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại cũng là cơ hội để Xòe ở các bản Thái Tây Bắc được biết đến rộng rãi hơn.
Trước đó, được sự đồng ý của Thủ tướng Chính phủ, Bộ VHTTDL đã phối hợp với các tỉnh có di sản xây dựng Hồ sơ Nghệ thuật Xòe Thái trình UNESCO ghi danh vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Di sản văn hóa phi vật thể Xòe Thái là sản phẩm tinh thần gắn với cộng đồng người Thái sinh sống lâu đời ở các tỉnh Điện Biên, Lai Châu, Sơn La và Yên Bái; có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, thể hiện bản sắc và được cộng đồng người Thái không ngừng tái tạo và trao truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Nhận thấy giá trị, ý nghĩa và vai trò của di sản đối với cộng đồng, các cộng đồng chủ thể của di sản đồng đồng thuận và được sự đồng ý của Thủ tướng Chính phủ, tháng 3.2019, Việt Nam đã đệ trình Hồ sơ di sản văn hóa phi vật thể Nghệ thuật Xòe Thái đề nghị UNESCO ghi danh vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Trong Hồ sơ đệ trình UNESCO, cộng đồng và chính quyền địa phương đã cam kết bảo vệ theo Luật Di sản văn hóa và đặc biệt là theo Công ước 2003 của UNESCO về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể, đã cam kết thì phải thực hiện cam kết.
Việc ghi danh cũng là cơ hội để Xòe ở các bản Thái Tây Bắc được mọi người trên khắp Việt Nam và quốc tế biết đến nhiều hơn. Khi đến Tây Bắc tham gia Xòe cùng với cộng đồng, ai cũng đều ấn tượng và không thể nào quên được thái độ cởi mở và thân thiện của con người nơi đây. Do vậy, việc ghi danh sẽ tăng cường đối thoại giữa các cá nhân, cộng đồng người Thái và các dân tộc khác không chỉ ở vùng Tây Bắc, mà còn ở các vùng miền khác ở Việt Nam và trên thế giới.
Nét đặc sắc của nghệ thuật Xòe Thái Tây Bắc
“Xòe” có nghĩa là múa, với các động tác tượng trưng cho hoạt động của con người trong nghi lễ, sinh hoạt văn hóa, cuộc sống, lao động, sản xuất… được trình diễn trong nghi lễ, đám cưới, lễ hội, các sự kiện văn hóa của cộng đồng. Xòe có ba loại chính: Xòe nghi lễ, Xòe vòng, Xòe biểu diễn. Trong đó Xòe vòng phổ biến nhất, là màn đồng diễn mà người Xòe nối thành vòng tròn trong sự hòa đồng với tập thể. Các điệu Xòe nghi lễ và Xòe biểu diễn thường kết hợp với các đạo cụ và được gọi theo tên đạo cụ như Xòe khăn, Xòe nón, Xòe quạt, Xòe sạp, Xòe nhạc, Xòe gậy, Xòe hoa…
Những động tác múa uyển chuyển hòa với âm nhạc, bài hát, trang phục áo cóm bó chặt người, âm thanh phát ra từ trang sức bạc đeo quanh thắt lưng đã tạo nên một loại hình nghệ thuật độc đáo mang đậm bản sắc văn hóa của người Thái ở vùng Tây Bắc. Xòe nghi lễ phản ánh vũ trụ quan và nhân sinh quan của đồng bào Thái gồm thế giới ở trên trời, ở mặt đất và của thần linh, thể hiện ước vọng của con người, cầu mong sự trợ giúp, phù hộ của thần linh có một cuộc sống no đủ, bình an. Xòe vòng là múa tập thể, mở rộng dần vòng Xòe, cuốn hút mọi người hòa cùng niềm vui mỗi dịp Tết đến, Xuân về hay trong lễ hội, cuộc vui liên hoan. Tất cả nắm tay nhau, bước chân nhịp nhàng theo điệu nhạc trong không khí thân thiện, vui vẻ, hòa đồng. Qua đó, Xòe thể hiện sự kết nối giữa các thế hệ, tăng cường mối quan hệ thân thiết giữa các thành viên cộng đồng, giữa các thế hệ trong và ngoài cộng đồng.
Nghệ thuật Xòe Thái Tây Bắc tượng trưng cho cái đẹp, chứa đựng những giá trị nghệ thuật vũ đạo, âm nhạc, ca hát, trang phục, ẩm thực và quan trọng hơn là sự ứng xử văn hóa của cộng đồng người Thái. Ngày nay, Nghệ thuật Xòe đã trở thành biểu tượng của lòng cởi mở, hiếu khách, là dấu ấn văn hóa tộc người và bản sắc văn hóa của người Thái vùng Tây Bắc Việt Nam.
